Column IVN: De berken van Amstelveen

AMSTELVEEN Het leuke van berkenbomen is dat je deze sierlijke, luchtige bomen overal kan tegenkomen. In Nederland zijn twee soorten inheems; de ruwe berk en de zachte berk. Het zijn pioniers wat wil zeggen dat ze zich vestigen op plekken waar weinig vegetatie is. Het zaad kiemt makkelijk, de boom heeft veel licht nodig en groeit snel. 

Berken worden niet oud; 60 jaar is al stokoud voor een berk en je komt de bomen dan ook niet tegen op de lijst van gemeentelijke waardevolle bomen. De naam ´berk´ zou te herleiden zijn tot een gotisch woord dat ‘licht’ betekent en verwijst naar de witte stam die oplicht in een bos. Andere ‘Europese’ talen hebben vergelijkbare namen: Birke, Birch, Birk, Björk, Bjørk, Bouleau, Betulla. De berk komt op het noordelijk halfrond vrijwel overal voor en is de meest kou bestendige boom.

RUWE BERK Het grootste deel van de berken in Amstelveen zijn ruwe berken; de fijne takken voelen ruw aan en hangen naar beneden. De stam is wit en wordt bij het ouder worden aan de onderzijde zeer ruw en zwart. De bladeren zijn klein, ruitvormig en worden in het najaar goudgeel. De mannelijke katjes geven in het voorjaar hun stuifmeel af wat bij veel mensen helaas een allergische reactie kan veroorzaken. De vrouwelijke katjes rijpen na de bevruchting en vanaf augustus, als het waait, vliegen miljoenen piepkleine vruchtjes en schubjes overal naar toe. Ze hebben de vorm van een vliegend vogeltje. Ruwe berken staan vaak in groepjes in het gras of in het plantsoen.

TREURBERK, GOUDBERK, ZWARTE BERK De eerste directeur van de plantsoenendienst van Amstelveen, in 1931, heette Chris Broerse. Zijn taak was om parken en siergroen aan te leggen met als doel rijke Amsterdammers over te halen hier te gaan wonen. Hij hield van berken en aan hem hebben we te danken dat er zoveel (soorten) berken zijn aangeplant. In Amstelveen is ook de treurberk volop aangeplant. Het is een gekweekte variant van de ruwe berk en wordt vaak langs water geplant. De fijne takken hangen loodrecht naar beneden te ‘treuren’. De goudberk heeft een dikkere stam en zwaardere takken dan de ruwe berk en krijgt een prachtige gouden herfstkleur. De bomen zijn meestal langs water geplant in rijen van 3 of 5 onder anderen in de wijken Kostverloren, Elsrijk en Westhove.

De zwarte berk heeft veel opvallende bastkrullen, staat vaker verspreid en je vindt haar onder anderen in het Broersepark, park Middenhoven en de Stadstuinen. Deze berkensoort laat zien dat de natuur zich niet in hokjes laat duwen; de stam is zwart.

Tekst en foto: Harry den Hartog