Schuwe waterkippetjes

AMSTELVEEN Regelmatig vertelt een IVN-natuurgids in deze rubriek over de natuur. Dit keer gaat Gert-Jan Roebersen in op ´waterkippetjes´ zoals de waterhoen.

"Boer daar ligt een kip in 't water" is het enige liedje dat ik op de piano kan spelen. Een kip in het water dreigt te verdrinken. Maar enkele 'kippen', althans hoenderachtigen, voelen zich als een vis in het water. Feitelijk zijn het rallen, tamelijk schuwe beestjes, zoals de verborgen levende waterral, die vóór zonsopgang kan schreeuwen als een mager speenvarken, maar zich daarna stil schuilhoudt.

Een in stedelijke omgeving algemeen voorkomende soort is het waterhoen: een klein zwart/bruin kippetje met een opvallende rode bles en snavel. De snavelpunt is echter geel. Volgens de onlangs verschenen Vogelatlas zijn er 25.000 à 35.000 broedparen in ons land. De jonkies vallen op door het lichte pluis op hun kop, terwijl de jongen van meerkoeten nu net rode koppen hebben.

Deze vogel is een alleseter, die wat hem voor de snavel komt opeet. Hij eet graag mee van het voor de eendjes gestrooide brood, nadat kibbelende eenden en meerkoeten zich eraan te goed hebben gedaan. Geen wonder dus dat hij zich prima thuis voelt in een bebouwde omgeving met grachten, vaarten en sloten; de hoogste dichtheden zitten in de Randstad. Op de Veluwe en in Drenthe komt hij nauwelijks voor. 's Winters blijven de meeste in eigen land, in strenge winters aangevuld met trekkers uit bijvoorbeeld Noord-Duitsland. De winterpopulatie wordt geschat op gemiddeld 70.000 exemplaren.

Sinds 1975 zijn de aantallen met omstreeks 60 procent gedaald, om na de eeuwwisseling min of meer stabiel te blijven. Vooral op het platteland, waar waterlopen geregeld worden geschoond, hebben waterhoentjes – die de voorkeur geven aan waterkanten met begroeiing – het moeilijk.

Zeldzame soorten, die ik nog nooit heb waargenomen, zijn het klein en kleinst waterhoen, en het porseleinhoen. Over het laatste heb ik nog een bizarre anekdote: in een middelmatige detective kwam een dame van de Britse vogelbescherming voor, die fanatiek op zoek was naar de gespikkelde kraker – een vogelsoort waarvan ik nimmer gehoord had. Ik kwam op een idee en zocht in een lijst van Engelse vogelnamen naar 'spotted' en ja hoor: spotted crake blijkt de Engelse naam voor het porseleinhoen. De vertaalster was duidelijk geen vogelkenner!

Gert-Jan Roebersen, natuurgids bij het IVN