Els van Driel maakt documentaires over kinderrechten.
Els van Driel maakt documentaires over kinderrechten. Naomi Heidinga

Kettinggesprek Els van Driel: ‘Kijken door de ogen van het kind’

23 augustus 2020 om 13:50 Mensen Kettinggesprek

AMSTELVEEN Els van Driel is documentairemaakster. Ze richt zich met haar documentaires op de onderwerpen kinder(rechten) en vluchtelingen. Na de studies theologie en kunstgeschiedenis, leerde via omroeporganisatie IKON de kneepjes van het documentaire vak. Onlangs hield ze tijdens een uitzending van AmstelveenSpreekt een pleidooi voor het opvangen 500 kinderen uit het vluchtelingenkamp Moria (Griekenland), een overvol kamp waar mensen in erbarmelijke omstandigheden leven. Volgens Van Driel moet Nederland zijn verantwoordelijkheid in de kwestie nemen. Vorige kandidaat Francisca Burgos heeft haar ontmoet bij AmstelveenSpreekt en is benieuwd naar de situatie in Moria.

Waarom heb je voor dit vak gekozen?

“Ik wil verhalen vertellen die ik belangrijk vind. En dan met name gericht op de jeugd, door middel van jeugddocumentaires, waaronder het tv programma Mensjesrechten. Ik vind het belangrijk om deze groep aan te spreken. Bij mijn documentaires kijk je door de ogen van het kind.”

Wat is Mensjesrechten voor serie?

“Het is een documentairereeks voor kinderen. Ik heb het acht jaar geleden opgezet, en het draait nog steeds. Het zijn korte documentaires met verhalen van kinderen van over de hele wereld, ook uit Nederland. Het gaat over verschillende thema’s die te maken hebben met kinderrechten die worden geschonden. Denk aan armoede, kinderarbeid, besnijdenis en gezinshereniging. Een voorbeeld is het verhaal van Gabriel (14 jaar), een Braziliaanse jongen die de schaduwkant van een internationaal voetbaltoernooi laat zien (het WK in Brazilië, in 2014). Zijn wijk zou worden platgegooid, omdat er een treinverbinding moest worden gerealiseerd. Dankzij protest van bewoners wist men dat te voorkomen. Het is belangrijk voor kinderen om dit soort verhalen te zien. Toen ik begon was social media nog niet zo groot, en was de serie echt een venster op de wereld. Maar misschien is het nu, met alle social media, wel nog meer nodig. Omdat kinderen op social media meer in hun eigen bubbel zitten. Het is goed om ze daaruit te halen en te laten zien wat er nog meer in de wereld gebeurt.”

Op je website staat ‘Erf de ogen van je kind, kijk erdoor?’ Wat betekent dit voor je?

“Deze zin heb ik geleend uit een liedje van Spinvis. Het kijken door de ogen van een kind helpt ons om dingen in perspectief te zien. Het kind zit nog steeds in ons, maar volwassenen lijken dat kind soms kwijt te zijn. Het helpt tevens om de absurditeit van situaties in te zien. Het meeste onrecht op onze wereld wordt immers door volwassenen aangericht. Denk maar aan vluchtelingen, die wekenlange, gevaarlijke tochten moeten ondernemen alleen omdat ze op zoek zijn naar veiligheid.”

Ik leer veel van kinderen, ik sta soms versteld van de wijsheid die ze bezitten.

Vind je dat moeilijk, kijken door de ogen van een kind?

“Nee, het zijn gewoon mensen zoals jij en ik. Het is wel belangrijk dat je levelled met kinderen, je moet ze niet benaderen als mini-volwassenen die alles nog moeten leren. Ze willen serieus worden genomen. Ik leer veel van kinderen, ik sta soms versteld van de wijsheid die ze bezitten.”

Kun je een voorbeeld noemen?

“Ik heb bijvoorbeeld een les geleerd van één van de jongens uit de documentaire Shadow Game. Daar werk ik nu aan. Dit is een lange documentaire, die ik in co-regie met Eefje Blankevoort maak. In deze documentaire volgen we vluchtelingenjongeren, in de leeftijd van 14 tot 18 jaar. Ze reizen vanuit Griekenland over de Balkan richting het Westen. Griekenland heeft hen niets te bieden, daarom gaan ze verder. Het is een zware wandeltocht die de jongens zonder hun ouders maken. Onderweg komen ze van alles tegen: mijnenvelden en hekken bewaakt met honden. Daarbij lopen ze het risico op marteling door grenswachten, bijvoorbeeld in Kroatië. Fort Europa; het wordt steeds erger. Eén van die jongens heeft nu een veilig onderkomen in Slovenië. Hij deelde zijn verwondering en verbazing over wat hij van zijn reis had geleerd: ‘Mensen worden op deze wereld geboren, en kunnen vrij bewegen. Dan is het toch raar dat er grenzen zijn met bewaking en dat we zeggen: jij mag hier wel komen en jij niet?’ Kinderlijke onschuld wellicht, maar volgens mij heeft hij gelijk. Helemaal wanneer je meer weet over de achtergronden van de vluchtelingen. Ze ontvluchten oorlog, geweld, armoede of totale anarchie, zoals in Afghanistan. Deze jongens willen slechts de mogelijkheid om te verwezenlijken wie ze in wezen zijn. Door op te groeien in veiligheid.”

Door je werk heb je al veel ellende gezien. Word je daar niet cynisch door?

“Nee, juist wanneer je met kinderen werkt kan dat niet. Cynisme staat voor mij gelijk aan onverschilligheid en haat. Wanneer je met kinderen werkt, kom je vanzelf in aanraking met liefde, en de zachte kant van het leven. Daarom wil ik dit werk blijven doen, mensen het perspectief van kinderen laten zien. Kinderen willen allemaal ertoe doen op aarde, en worden wie ze zijn. Cynisme kan wel op de loer liggen, daar ben ik me van bewust. Wanneer je het niet wil toelaten, dan moet je daar je best voor doen.”

Ik kan me voorstellen dat je wel boos kan worden om situaties die je treft.

“Ja, boosheid is een van mijn drijfveren om films te maken. Ik hoop zoveel mogelijk mensen te bereiken en ze stimuleren het gesprek aan te gaan. Daarom zit bij de films die aan scholieren worden vertoond, er altijd een lesbrief bij. Een van de situaties waar ik heel erg boos over ben, is de situatie in de Griekse vluchtelingenkampen. Die zijn erbarmelijk, ik ben er meerdere keren geweest. Vooral voor kinderen is de situatie schrijnend. Vandaar het voorstel om als Nederland 500 kinderen uit deze kampen op te nemen. Nederland wil niet, ondanks dat zestig gemeenten, waaronder Amstelveen, hebben aangegeven wel kinderen op te willen vangen. Andere landen, zoals Duitsland en Finland nemen wel hun verantwoordelijkheid, terwijl wij het vertikken. Dat is cynisme. Onlangs nog heeft een vluchtelingenjongen in Nederland zelfmoord gepleegd. Ali, 14 jaar, uit Syrië. Hij pleegde zelfmoord uit angst Nederland te moeten verlaten. Zijn gezin had in eerste instantie asiel aangevraagd in Spanje, en ging vervolgens naar Nederland. Hier zaten ze vanwege een procedurefout zonder uitzicht op een verblijfsvergunning. Zelfmoord en diepe depressies, dat is ook wat op de loer ligt in Griekenland. Kinderen worden door ons van hun jeugd beroofd. Jaren kunnen ze niet verder met hun leven. En als we ze dan eindelijk helpen, wat gaan we dan doen? Dan moeten we ze weer oplappen? Het is zonde van alles. Van alle potentie en talent.”

Wanneer je in de kampen bent geweest, dan moet je wat doen. Anders kun je jezelf niet meer in de spiegel aankijken.

Waarom span je je in voor SOS Moria?

“Wanneer je in de kampen bent geweest, dan moet je wat doen. Anders kun je jezelf niet meer in de spiegel aankijken. Vanwege corona is de situatie nog erger. Inmiddels zijn de eerste corona gevallen in de kampen bekend. De kampen zijn hermetisch afgesloten. Het zijn nu detentiecentra. Er zijn veel te weinig IC bedden op de eilanden. De kinderen die in die kampen zitten, zijn als ratten in een val. Ze kunnen niet naar school, niet naar sport, zitten voortdurend tussen de gespannen volwassenen en krijgen bedorven smerige voeding. Het is de hel.”

Wat voor invloed hebben dit soort ervaringen op jou?

“Onze kinderen ondervinden de gevolgen in de opvoeding. We relativeren dingen meer. Mijn dochters kijken ook mee naar de documentaires, ze geven de beste feedback. De beelden van de mensen in de kampen in Griekenland, de verhalen die ik heb gehoord over marteling aan de grenzen, daar heb ik echt last van gehad. Ik merk dat, nu ik meer rust en slaap, ik weer af en toe over de vluchtelingenkinderen droom. Ik ben in bizarre situaties geweest. De terloopsheid van onze bezoeken is vreemd, wij gaan immers weer weg, maar voor die kinderen is het hun realiteit. Met een aantal kinderen heb ik nog steeds contact. Ondanks de zware condities in het kamp, zijn de kinderen positief en heel weerbaar. Dat vind ik bijzonder.”

Hoe is de situatie nu op Moria?

“Die is eigenlijk hetzelfde als toen ik er was, alleen nu zijn de kampen afgesloten van de buitenwereld. Voor kinderen is dat rampzalig. Gezinsherenigingsprocedures hebben vertraging opgelopen vanwege corona. Daardoor lopen de wachttijden alleen maar op. Ik zie het niet positief in, maar gelukkig heeft een aantal landen wel kinderen opgenomen uit het kamp.”

Wat kunnen we als Amstelveners doen om de mensen te helpen?

“Ik heb veel hulporganisaties gezien die actief zijn op Lesbos. Ik raad aan Katerina en Nikos te steunen, een Grieks engelen-echtpaar dat zich daar inzet voor de vluchtelingen. Alles wat ze aan middelen binnenkrijgen is bestemd voor de vluchtelingen. Ze hebben een taveerne en laten vluchtelingen daar koken. Een fijne mogelijkheid om even weg uit het kamp te zijn. Daarnaast brengen ze voedsel naar het kamp, het eten is heel slecht. En ze organiseren activiteiten voor kinderen. Vanwege de corona mogen vluchtelingen tijdelijk niet meer naar hen toe, maar Katerina en Nikos gaan nog wel naar de kampen. Zie https://homeforall.eu. En zodra het weer mogelijk is, kunnen Amstelveners zich ook aanmelden als vrijwilliger bij hen of bij andere Nederlandse hulporganisaties als stichting Bootvluchteling. Maar ook in ons eigen land zijn veel vluchtelingenjongeren die aandacht kunnen gebruiken: wordt taalmaatje of buddy voor hen via Vluchtelingenwerk. Ze hebben echt contact met Nederlanders nodig om te kunnen slagen in hun integratie.”

Lees ook: Francisca Burgos: ‘Een positieve denktrant kun je oefenen’.

Wanneer komt Shadow Game uit?

“Dat ligt eraan. Een van de jongens uit de film is nog niet veilig, en zolang dat niet het geval is, kunnen we de film niet uitbrengen. Het is de bedoeling om de film uit te brengen voor IDFA, het internationale documentaire festival dat in november plaatsvindt in Amsterdam. Op de website www.shadowgame.eu kun je het nieuws over de film volgen. Er staan ook follow-up verhalen over de jongens die we hebben gefilmd.”

Wie nodig je uit voor het volgende gesprek?

“Marceline Tutu Van Furth. Ik wil haar vragen: via Mpho Tutu werd ik op jou gewezen. Ik ben heel benieuwd waar jij je als veelzijdig hoogleraar kindergeneeskunde mee bezig houdt.”

Naomi Heidinga

Deel dit artikel via:
advertentie
advertentie