Column IVN Amstelveen: Voorjaarsbloeiers zijn echte bikkels

AMSTELVEEN Voorjaarsbloeiers zijn echte bikkels. In Kazachstan en Kyrgyzistan waar de meeste vandaan komen is de winter streng en de zomer heet en droog en het voorjaar, dat is vooral erg kort. Dat betekent dat je als plant geen tijd hebt om voorzichtig worteltjes en blaadjes aan te maken, maar meteen in de startblokken moet staan om zodra de temperatuur stijgt en de dagen lengen, te gaan bloeien. Dat kan met een bol, een noodvoorraad, die de plant in staat stelt om snel te groeien en te bloeien en tegelijkertijd ondergronds en ‘binnensbols’ een nieuwe plant aan te maken voor het jaar daarop met aan de voet daarvan bolletjes (klisters) voor nog weer later.

Als je bedenkt waar de voorjaarsbloeiers oorspronkelijk vandaan komen, ligt het niet voor de hand dat je vanaf januari in Nederland over de sneeuwklokjes, crocussen, tulpen en hyacinthen struikelt: zulke planten hebben we te danken aan de intensieve diplomatie tussen het Habsburgse en het Ottomaanse rijk. 

Toen aan het begin van de zestiende eeuw het Ottomaanse rijk geleidelijk aan delen van Europa bezette, werd het noodzakelijk om ‘Westerse’ diplomaten aan het hof van de Sultan te hebben. De tuinen in het paleis van de Sultan moeten een openbaring geweest zijn voor de Vlaamse Ogier van Busbeek (1521-1591) die in opdracht van de Habsburgse keizer tussen Wenen en Istanbul heen en weer pendelde. In de islamitische traditie verwees de inrichting van de tuin naar het paradijs. Daarvoor haalden de Ottomanen planten uit de regio rond Kyrgyzië, die ook toen bekend stond om zijn soortenrijkheid. 

Ogier was naast diplomaat ook botanicus en in zijn reisverslagen beschreef hij dat zijn medereizigers onderweg soms onwel werden van de geur van de vele narcissen, hyacinten en tulpen op de Bosporus. De eerste prefect van de Leidse botanische tuin, Charles de l’Ecluse (aka Clusius), correspondeerde met Ogier en zo kwamen onder andere de tulpen naar de lage landen.

Ook stinsenplanten zijn voorjaarsbloeiers. Deze term stamt uit de tijd dat er veel nagedacht werd over wat volkseigen was. De heemkundige Botke (1877-1939) kwam met dit begrip op de proppen, maar er is eigenlijk weinig wat voor een aparte naam pleit. Het zijn voorjaarsbloeiers, veelal van ver gehaald en juist niet karakteristiek voor de Nederlandse natuur (maar vaak wel heel mooi en kleurrijk).

Wil je voorjaarsbloeiers zien, dan kun je in Amstelveen naar de heemparken of naar de Keukenhof in Lisse. Voor tulpen ben je in de Hortus Bulborum in Limmen aan het goede adres.

Aleid Offerhaus