Kaardenbol met kiemplantjes
Kaardenbol met kiemplantjes Aleid Offerhaus

Column IVN Amstelveen: Het wasbekken van Venus

17 december 2022 om 10:00 Natuur en milieu

AMSTELVEEN De zaadkegel van de grote kaardenbol zal je in een kerstboom niet snel aantreffen, maar ik vind haar wel iets kersterigs hebben. Bovendien heeft ze dezelfde functie als de vruchtkegel van de spar, die u nu als kerstboom dient: ze herbergt de zaadjes van de plant. 

De stugge en scherpe kegel van de grote kaardenbol werd vroeger gebruikt om ruwe wol mee uit te kammen. Haar wetenschappelijke naam is dan ook  ‘dipsacus fullonum’, letterlijk vertaald, ‘de kaarde van de wolkammers’. 

In mijn tuin staan een paar kaardenbollen. Het eerste jaar vormde de plant rozetten en het jaar daarop schoten er joekels uit van drie meter en hoger. Nu zijn aan de vruchtkegels in de luwte van de schutblaadjes kleine kiemplantjes ontsproten dankzij het beetje water dat daartussen is blijven staan en zelfs van de vorst lijken de prille plantjes geen last te hebben. 

LEVENDBAREND Normaliter valt het zaad in de bodem en ontkiemt daar, maar deze plantjes zitten nog óp de ouderplant. Er zijn niet veel planten die zo goed voor hun kinderen zorgen. De meeste laten ze gewoon op de grond, of in het water vallen, door de wind meevoeren of door dieren opeten. Dipsacus doet aan ‘viviparie’, ze is ‘levendbarend’. Bij zoogdieren normaal, bij planten niet.

VERDRONKEN INSECTEN Op de arme grond van de westelijke Poeloever in Amstelveen groeit zonnedauw, die met behulp van een kleverige, zoete afscheiding insecten binnenhaalt. Deze kunnen daardoor niet meer weg, komen om van de honger of stikken in de afscheiding en worden uiteindelijk door de plant verteerd. Dipsacus zou, net als zonnedauw, een vleesetende plant zijn, maar dat is ze niet: in het water, dat in de holte staat van de onderste, vergroeide bladeren, verdrinken weliswaar genoeg insecten, maar die worden niet door de plant verteerd en opgenomen. 

VENUS Dat er altijd water in de holte van haar vergroeide bladeren staat, maakte dat ze vroeger ‘labium veneris’,  ‘het wasbekken van Venus’, genoemd werd. Ze is niet de enige plant die met Venus wordt geassocieerd. Naaldenkervel, familie van het fluitenkruid, heeft als soortnaam ‘venuskam’ (Scandix pecten-veneris) en groot spiegelklokje (Legousia speculum-veneris) ‘venus-spiegel’, om van venushaar (een varen) en venus-navel (een vetplantje) maar te zwijgen. 

MANTEL VAN LIEFDE Over belangstelling voor haar uiterlijk heeft Venus in de plantenwereld niet te klagen. Ik vind het intrigerend, die obsessie met Venus van plantkundigen uit een tijd waarin de samenleving vrouwen weinig ruimte bood: hoer, heks of heilige, maar weinig daar tussenin. Er is maar een conclusie die je daaruit kan trekken: bedek jezelf met de wollen mantel van liefde en trek je niets aan van wat andere mensen zeggen.

Aleid Offerhaus

Deel dit artikel via:
advertentie
advertentie