Iepen langs de Amstel als monument in ´natura´

AMSTELVEEN Regelmatig vertelt een IVN-natuurgids in deze rubriek over de natuur. Dit keer gaat Ton Zijp in op het monument in ´natura´ dat als eerbetoon langs de Amstel staat als eerbetoon aan de inzet van een jonge wetenschapster.

Fiets je wel eens langs de Amstel? Niet de stille zij, zoals Nescio dat zo mooi wist uit te drukken: dat is Verweggistan: de overkant voor Amstelveners. Nee, aan deze zijde, vanaf de Kalfjeslaan richting Amsterdam, waar het vanaf de rotonde best rustig is, behalve dan dat er wat meer mensen aan diverse soorten van lichaamsbeweging doen. Buiten het gehijg van inspanning heb je weinig last van hen.

Als je daar wel eens komt, weet je dan dat dit een belangrijke plek in de boomhistorie is? Dat wat hier staat een geschiedkundig monument is voor wat er een eeuw geleden fout liep op boomgebied? Maar dat zich dat ten goede gekeerd heeft dankzij de inzet van een jonge wetenschapster, die juist hier een monument in 'natura' heeft gekregen voor haar verdiensten?
Hier staan allemaal 'Christine Buismans'. Kijk richting park en je ziet ze staan. Christine Buisman, Christine Buisman, Christine Buisman, etcetera... 43 Christine Buismans lang.

Bewoners aldaar wisten eerst van niets, maar nadat de Amsterdamse boomconsulent ze had verteld wat voor eerbetoon het was deze bomen hier te plaatsen, gingen ze blaken van trots. De iep, want daar gaat het hier over, werd in de loop der tijd in een lange rij langs de Amstel geplant.

Oorspronkelijk droeg deze iep de naam 'Kloon Nr. 24'. Naast Kloon Nr. 1 de enige variant die, halverwege de jaren '30 van de vorige eeuw, na een snel kweekproces van 24 voor de iepenziekte mogelijk resistente bomen, was overgebleven. Kloon 1 viel echter ook af, dus Kloon 24, zaad dat in Madrid was verzameld, bleef als enige gezonde kweek over.
Christine Buisman was in 1927 de opvolger van Bea Schwartz, die als eerste had ontdekt dat de Iepenziekte (die ondertussen een bedreiging was voor alle iepen ter wereld) veroorzaakt werd door een schimmel. Schwartz verhuisde kort na haar ontdekking naar Nederlands-Indië. Buisman nam haar werk over, wist de kenmerken van de schimmel al snel nog beter te beschrijven, en breidde het werk aan het voortbestaan van de iep uit door een kweekprogramma op te zetten om bomen te vinden die de iepenziekte konden weerstaan. Verschillende klonen werden steeds opnieuw met de schimmel besmet en Nr 24 was uiteindelijk de enige hoop.
Christine Buisman mocht niet meer meemaken dat Nr. 24 op de markt kwam als eerste resistente iep. Bij een operatie in het ziekenhuis kwam zij in 1936 te overlijden. Ter nagedachtenis aan haar en haar werk werd de iep omgedoopt tot Ulmus minor 'Christine Buisman', de wetenschappelijke naam voor de boom.
In de zestiger jaren ontstond een tweede golf van de iepenziekte. Veel bomen die eerst resistent leken, ook de Christine Buismans, begaven het alsnog. Het is een eerbetoon aan die jonge dame dat ze evengoed steeds weer opnieuw langs de Amstel worden geplaatst.

Ton Zijp