Een medewerker van Zonnehuis Juliana bekijkt geblurde beelden van een bewoner na een melding.
Een medewerker van Zonnehuis Juliana bekijkt geblurde beelden van een bewoner na een melding. naomi heidinga

Technologie voor de nacht in verpleeghuis: Zoeken naar evenwicht tussen veiligheid en bewegingsvrijheid

4 mei 2022 om 14:33 Zorg Toekomst van de ouderenzorg

AMSTELVEEN Met slimme alarmsystemen werken verpleeghuizen ondanks het personeelstekort aan nieuwe manieren om bewoners een veilige nacht te bezorgen. Maar technologie kan ook schijnzekerheid creëren. ‘Het is niet zo dat bewoners niet vallen als we meer technologie in de nacht gebruiken.’ 

Eigenlijk was Jeanine Korte meteen enthousiast toen ze hoorde dat haar man een slim alarmsysteem op zijn kamer kreeg. Tot 2020 woonde hij in Zonnehuis Juliana op een afdeling voor mensen met dementie. Het gaf Korte een veilig gevoel dat personeel snel ter plekke zou zijn als haar man hulp nodig had. Korte zat in de cliëntenraad van Zonnehuisgroep Amstelland en in de werkgroep voor innovaties. Ze stemde in met de slimme sensoren op elke kamer van het verpleeghuis. Toen het alarmsysteem eenmaal was geïnstalleerd, merkte ze verschil in het humeur van haar man en van de andere bewoners. Ze kregen een betere nachtrust doordat ze minder vaak gestoord werden in de nacht. “Iedereen -ook het personeel- heeft baat bij de slimme alarmering. Mijn man was overdag veel opgewekter en vrolijker. Ik denk wel dat familieleden en naasten zich afvragen waarom de camera niet 24 uur per dag aan staat.”

NIET ZOMAAR Dat komt omdat zorgorganisaties niet zomaar met dit soort nieuwe technologie mogen werken. Volgens de nieuwe Wet zorg en dwang moet een zorgorganisatie eerst op zoek gaan naar een minder ingrijpende maatregel. Pas als die niet gevonden wordt, kunnen bijvoorbeeld slimme sensoren worden ingezet. De sensoren worden ook alleen gebruikt bij bewoners die ‘valgevaarlijk’ zijn. Er moet een beargumenteerde reden zijn om een sensor op te hangen. Ook moet toestemming worden gevraagd aan de cliënt en de familie. Verder is het belangrijk dat de geanonimiseerde beelden die de medewerkers zien ook weer worden verwijderd. “Het is niet de bedoeling dat als je eenmaal sensoren hebt aangeschaft, ze ook altijd aan staan”, zegt projectleider digitale innovatie Aukje Mesken van Zonnehuisgroep Amstelland. “Privacy en eigen regie zijn bepalend voor ons. Als het een controlesysteem wordt, zitten we aan de verkeerde kant van wat we eigenlijk beogen.”

GEBLURD Het slimme alarmsysteem van de twee zorgorganisaties werkt als volgt. Een camera met slimme software wordt aan het plafond van de slaapkamer van een bewoner geplaatst. Via software tekenen medewerkers de zone in waar het bed staat, de deur naar de gang en de deur naar de badkamer. Als de sensoren bewegingen detecteren die duiden op een ‘zone verlaten, maakt de camera een geanonimiseerde opname die wordt verstuurd naar de smartphone van zorgmedewerkers. De medewerker ziet het kamernummer, de datum, de tijd en geanonimiseerde beelden. Op basis van deze beelden besluit de medewerker of hulp nodig is. Als aan de hand van de beelden blijkt dat er niets aan de hand is, gaat de medewerker ook niet kijken. De beelden worden na twaalf uur verwijderd. Voorheen maakten medewerkers drie keer per nacht een ronde en werden bewoners soms -ook al deden de medewerkers heel zachtjes- drie keer per nacht wakker.


RECHTOP Zonnehuisgroep Amstelland gebruikt sinds 2018 meer dan zeventig camera’s van dit slimme alarmsysteem in vier verschillende verpleeghuizen op kamers van verpleeghuisbewoners bij wie is vastgesteld dat extra zorg nodig is. In alle slaapkamers, maar ook in de woonkamers hangen camera’s, maar ze staan in principe uit. Pas als het nodig is, wordt het systeem aangezet en kan de medewerker beelden uit de kamer zien, maar alleen als er een melding binnenkomt.

Bij zorgorganisatie Amstelring kunnen zorgmedewerkers zelfs een melding krijgen als een bewoner in de nacht rechtop gaat zitten. Dat wordt alleen ingesteld als iemand zeer valgevaarlijk is. Door er dan meteen naar toe te gaan, kunnen medewerkers een val voor zijn.

SCHRIKBEELD Dat soms ook in de nacht hulp nodig is, komt doordat er in verpleeghuizen steeds meer mensen met dementie wonen. De ziekte van Alzheimer bijvoorbeeld kan het slaappatroon verstoren. Maar ook zonder dementie is vallen een risico voor verpleeghuisbewoners. Heupfracturen bij ouderen door vallen komen veel voor. Het herstel is vaak een lijdensweg. Uit onderzoek blijkt bovendien dat bijna de helft van de ouderen niet meer zelf kan opstaan als ze zijn gevallen, zelfs als ze niet gewond zijn. Door het personeelstekort is de nachtzorg in sommige verpleeghuizen volgens Mesken ‘uitgekleed’. Dat iemand ’s nachts urenlang op de koude grond ligt, zonder dat dit wordt opgemerkt, is voor iedereen een schrikbeeld.

ANDERS KIJKEN Zowel Amstelring als Zonnehuisgroep Amstelland merken dat de nieuwe technologie nogal eens verkeerde verwachtingen wekt bij familie en naasten. Het kan een gevoel van schijnzekerheid teweegbrengen. Volgens locatiemanager van Zonnehuis Juliana, Margreth Chel, kan de beste techniek van de wereld nog niet voorkomen dat iemand valt. “Als we in gesprek zijn met familie en mantelzorgers van een cliënt moeten we als organisatie duidelijk zijn over de verwachtingen. We willen allemaal een goed gevoel hebben als we onze vader of moeder naar het verpleeghuis brengen, maar er is altijd een risico op vallen. Als iemand thuis veel valt, dan zal hij in het verpleeghuis ook veel vallen. Ongelukken kunnen nooit helemaal worden voorkomen.”

Manager ict bij Amstelring Yoanette den Boer weet dat je voor je familie veiligheid zoekt en voor jezelf vrijheid. “Als wij de bewegingssensoren dag en nacht aan zouden hebben staan, zou dat betekenen dat we het raar vinden dat mensen bewegen. We moeten anders kijken naar veiligheid. We willen juist dat mensen blijven bewegen en lopen, dat ze zelfstandig naar het restaurant kunnen. Als iemand is gevallen en het duurt tien minuten voordat een medewerker ter plekke is, betekent dat niet dat we slechte zorg leveren. We bieden veiligheid, maar ook vrijheid.”

TOEKOMST Amstelveen vergrijst de komende jaren. Vooral de groep van 75 jaar en ouder stijgt, namelijk van 9 naar 12 procent in 2040. Daardoor zijn er ook meer plekken nodig in verpleeghuizen. Op dit moment wachten al veel ouderen op een plek in het verpleeghuis. In 2020 waren er 1286 cliënten die een verwijzing voor een verpleeghuis hebben gekregen, terwijl er 753 plekken zijn in Amstelveen. Iedereen die niet geplaatst werd, kwam op de wachtlijst. De verwachting is dat er in 2040 315 extra plekken nodig zijn. 

Dit is het vierde en laatste deel in een serie artikelen over nieuwe technologie in de Amstelveense ouderenzorg: Technologie voor de nacht in het verpleeghuis.

Deze serie is mogelijk gemaakt door Mediafonds Amstelveen.

Tekst: Suzanne Bremmers
Foto: Naomi Heidinga

Inspelen op de toekomst

Deel dit artikel via:
advertentie
advertentie