‘Energie besparen is niet lastig, dat moet je gewoon doen’

AMSTELVEEN Aan groene en duurzame ambities geen gebrek. Vorig jaar november nam de gemeenteraad van Amstelveen het nieuwe Plan voor Energietransitie, Circulaire Economie en Klimaatadaptatie (PLECK 2.0) aan. Wat betekent dit plan voor Duurzaam Ondernemen binnen de gemeentegrenzen? En waar liggen de uitdagingen?

Jaime Donata

Floor Gordon opereert als wethouder Duurzaamheid, Ruimtelijke Ordening, Integraal Wijkbeheer en Economische Zaken, op het kruispunt van duurzaamheid en circulair ondernemen. Tegelijkertijd is ze ook de eerste om toe te geven dat de grootste CO2-winst, op korte termijn te behalen valt met het verduurzamen van woningen van particulieren. Dit heeft volgens haar vooral te maken met regelgeving en juridische kaders. Gordon: “Veel bedrijven en ondernemers vergroenen echt uit hun hart, maar feit is ook dat er op dit moment bij kleine bedrijven weinig valt af te dwingen als het aankomt op circulair ondernemen. Toch is het niet zo dat bedrijven helemaal niet worden aangesproken op hun energieverbruik. Grote energieverbruikers met een verbruik van meer dan 50.000 kwh of 25.000 m² gas, zijn sinds 2019 wettelijk verplicht om alleen ergiebesparende maatregelen te nemen zich binnen vijf jaar terugverdienen. Dat betekent twee dingen: dat we bedrijven en ondernemers vrijwillig mee moeten zien te krijgen op weg naar verduurzaming en ook dat we als gemeente Amstelveen zelf het goede voorbeeld willen geven. Want circulair ondernemen is misschien best ingewikkeld, maar energie besparen niet. Dat moet je gewoon doen.”

Duurzaamheidsplicht kantoorgebouwen

Een grote kans voor het op korte termijn verduurzamen van het lokale bedrijfsleven zit volgens Gordon in de energietransitie, waarbij de gemeente ook juridische rugdekking heeft van de landelijke wetgeving. Per 1 januari 2023 moet elk kantoorgebouw minimaal energielabel-C hebben. Dit betekent een primair fossiel energiegebruik van maximaal 225 kWh per m² per jaar. Gordon:“Hoewel landelijke regelgeving zeker kan helpen om bedrijven over de streep te trekken, blijft het belangrijk om als gemeente het goede voorbeeld te geven. We zijn nog steeds bezig met de label-C inventarisatie van alle kantoorgebouwen in Amstelveen, maar onze plannen voor zonnepanelen op Amstelveense daken gaat denk ik, hoe dan ook, grote impact hebben op het vergroenen van het energiegebruik van bedrijven. We gaan ondernemers namelijk helpen met het opzetten van aantrekkelijke collectieve (energie)inkoopacties. Ook zullen veel bestaande bedrijven op het verouderde bedrijventerrein Legmeer een nieuwe plek krijgen in het duurzame woon-werkgebied Nieuw Legmeer of op het nieuwe Bedrijventerrein Amstelveen Zuid (BTAZ), dat we als gemeente heel duurzaam opzetten. Hopelijk beginnen we nog dit jaar met de bouw van het eerste bedrijfspand.”

Energiebesparingsplicht bedrijven

Een andere landelijke maatregel die Amstelveense bedrijven dwingt om te verduurzamen is de plicht die alle grootverbruikers van energie sinds 2019 hebben om alle energiebesparende maatregelen uit te voeren die een terugverdientijd hebben van vijf jaar of minder. Deze energiebesparingsplicht geldt voor bedrijven en instellingen die per jaar vanaf 50.000 kWh of 25.000 m³ aan aardgas verbruiken, of een equivalent daarvan. Daarnaast geldt voor deze bedrijven ook de informatieplicht energiebesparing, waarbij men bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland moet rapporteren welke energiebesparende maatregelen men heeft uitgevoerd. Sinds deze informatieplicht, die is ingegaan in 2019 hebben 260 grote energieverbruikers in Amstelveen zich gemeld bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. De gemeente is momenteel aan het onderzoeken of dit alle bedrijven zijn in Amstelveen die onder de verplichting vallen, maar het aantal Amstelveense bedrijven dat zich geeft gemeld is volgens Gordon best flink als je bedenkt dat van alle 11.500 bedrijven in Amstelveen, bijna 9.000 vallen binnen de categorie ZZP of eenmanszaak. “Door de 260 bedrijven die zich hebben gemeld zijn tot nu toe 3.000 maatregelen getroffen, uiteenlopend van energiebesparende verlichting en het aanpassen van ventilatiesystemen tot isolatie tegen warmteverlies. Er moeten nog 780 maatregelen getroffen worden, waarvan er al 570 op de planning staan. De Omgevingsdienst Noordzeekanaal gaat de komende jaren de ondernemers langs om hun besparingsplannen te bespreken.”

Steun vanuit de provincie en Europa

Ondertussen probeert de omgevingsdienst van de gemeente bedrijven die willen of moeten vergroenen te helpen bij het kijken naar de stappen die gemaakt moeten worden. Gordon: “Op dit moment zijn we bezig met een plan van aanpak ‘Zon op grote daken’ waarbij we met een aparte accountmanager, het Energieloket Amstelveen en het Steunpunt energieadvies stevig in willen zetten op de realisatie van zoveel mogelijk zonnepanelen op bedrijfsdaken. We willen bedrijven straks een gratis scan aanbieden om in te schatten hoe kansrijk zonnepanelen op hun dak eigenlijk zijn, technisch en financieel. Ook kunnen bedrijven dan bij ons terecht voor begeleiding en advies over subsidies en financiering. Een belangrijke subsidie is de SDE++ (Subsidie voor Duurzame Energieproductie) en ook de Energie Investeringsaftrek (EIA) is relevant. Voor het aanvragen van deze regelingen kunnen bedrijven ook steun krijgen vanuit de Provincie Noord-Holland. Via het traject ‘Verzilver je dak’ krijgen bedrijven kosteloos ondersteuning bij subsidieaanvragen en detechnische en financiële uitwerking van zonnepanelen op het dak.”

Lokale ondernemer buiten spel?

Naast het stimuleren van de energietransitie is de gemeente zelf ook op weg om de eigenvastgoedvoorraad te verduurzamen, bijvoorbeeld door deel te nemen in de pilot Cirkelstad, een project rondom circulair bouwen. Daarnaast is de gemeente Amstelveen ook begonnen met circulair aanbesteden en inkopen. Maar hoe raakt dit het lokale bedrijfsleven in Amstelveen eigenlijk? Gordon: “Het is onze gemeentelijke doelstelling om 50 procent van al onze aanbestedingen verduurzaamd te hebben in 2025 en we hebben nu een aantal duurzame aanbestedingen achter de rug. Trajecten rondom duurzame koffiedikverwerking, duurzame koffiebekers, duurzame bedrijfskleding en duurzame minicontainers.” Dat van al deze duurzame aanbestedingen van de gemeente uiteindelijk geen van de contracten naar lokale bedrijven is gegaan valt volgens Gordon samen met de aard van wat aanbesteden is. “Aanbesteden betekent dat iedereen kan inschrijven op een uitvraag – niet alleen lokale bedrijven – en dat er wordt gekeken naar wat een aanbieder kan leveren op het gebied van duurzaamheid en tegen welke prijs, waarbij afstandscriteria ook worden meegewogen in duurzaamheid. Maar in het geval van de aanbesteding van minicontainers is er geen lokale producent.” Toch gelooft Gordon dat duurzaam aanbesteden niet hoeft te betekenen dat je het lokale bedrijfsleven buitenspel zet: “De gemeente Amstelveen probeert lokale ondernemers juist te ondersteunen in de soms moeizame weg naar circulariteit, bijvoorbeeld door samen met de Ondernemersvereniging Amstelveen en de VU betaalbare SDG-scans aan te bieden, waarbij wordt gekeken op welke manieren bedrijven en ondernemers kunnen aanhaken op de 15 door de VN vastgestelde Social Development Goals.” Dat de uitrol van het project rondom de SDG-scans precies middenin de corona-crisis viel, is volgens Gordon een ongelukkige omstandigheid die verklaart waarom er uiteindelijk maar een Amstelveens bedrijf zich geeft aangemeld: “De meeste bedrijven, van groot tot klein, zijn momenteel echt bezig met overleven. Bestaan we over een halfjaar nog wel? Dan is circulariteit niet je eerste prioriteit. In Amstelveen heeft multinational Nestlé zich vorig jaar wel aangemeld voor een SDG-scan – en ook de lokale cateraar Kragtwijk en HP zijn nog in gesprek met de VU over een scan. We gaan ervan uit dat na de corona-crisis meer bedrijven
de SDG Scan willen doen, omdat de scan kan bijdragen aan een toekomstbestendige bedrijfsvoering.”

‘Praktijk weerbarstiger dan tekentafel’

Als het aankomt op circulair ondernemen staat Amstelveen op dit moment nog aan het begin van alle ambities Gordon: “Toekomstbestendig worden betekent – hoe je het wendt of keert – ook dat we onze businesscases moeten verduurzamen, ook al komt daar altijd heel veel meer bij kijken dan mensen op het eerste gezicht denken.” Neem de pilot rondom duurzaam verzamelen van bedrijfsafval in het Oude Dorp. Het beoogde doel: vervoersbewegingen verminderen en afval scheiden, bleek behoorlijk ingewikkeld te zijn in de uitvoer. Gordon: “Hoe zorg je dat alle ondernemers gaan samenwerken als ze allemaal verschillende contracten hebben met hun eigen inzamelaar? Waar komen de ondergrondse verzamelcontainers te staan voor glas papier, plastic en restafval?” En toen kwam, perfect getimed, corona om de hoek kijken. Veel horecazaken die betrokken waren bij de pilot hebben het momenteel erg zwaar, staan te koop, of zijn inmiddels verkocht. We willen allemaal dat het gemakkelijk en snel gaat, maar de praktijk is altijd weerbarstiger dan je vooraf kun bedenken aan de tekentafels. De hoop is dat we kunnen bijdragen aan een goede oplossing voor de ondernemers en inzamelaars.”

Eerlijk in gesprek met ondernemers

Duurzaam ondernemen is niet altijd gemakkelijk en daarom moet de gemeente zelf het voortouwnemen; zelf duurzaam vastgoed bouwen, duurzaam inkopen, overschakelen naar een groenwagenpark. Niet alleen om het goede voorbeeld te geven, maar ook om te weten wat de valkuilenzijn. Gordon: “Van al het gemeentelijke vastgoed heeft 85 procent inmiddels label A of B, maar er zijn ook gemeentelijke gebouwen die we graag wilden verduurzamen maar helemaal geen goede duurzame businesscase hebben – een scoutinggebouw waar een dag per week kinderen in en uit rennen bijvoorbeeld. De onmogelijkheden moet je wel eerlijk onder ogen durven zien. Dat praat ook eerlijker met ondernemers die je als gemeente wil ondersteunen. Ambities hebben is belangrijk, maar als gemeentelijke overheid hebben wij wel het privilege dat we niet altijd hoeven te denken in businesscases. Als je iets wil veranderen gaan de kosten vaak vooruit op de baten. Als overheid of grootbedrijf kun je jezelf een investering met een langere terugverdientijd makkelijker permitteren dan als kleine of middelgrote ondernemer.”

Dit artikel is tot stand gekomen met een bijdrage uit Mediafonds Amstelveen