Vergadersysteem gemeenteraad ‘piept en kraakt’

AMSTELVEEN Vergaderen in de Amstelveense raad en raadscommissies verloopt nogal eens moeizaam. Agenda’s zijn overvol. Raadsleden en collegeleden komen spreektijd tekort. Belangrijke onderwerpen worden soms afgeraffeld. Moties komen in de knel. Vergaderen wordt nachtwerk. “Ons vergadersysteem piept en kraakt,” aldus PvdA-raadslid Esther Veenboer. Intussen moeten burgers erop kunnen vertrouwen dat de raad op zorgvuldige wijze besluiten neemt.

De raad heeft jaarlijks negen vergaderrondes. Per ronde zijn er drie commissievergaderingen, waarin besluiten worden voorbereid die later in een raadsvergadering worden bekrachtigd. Er zijn elf fracties die allemaal hun zegje willen doen. Intussen wordt Amstelveen groter en worden vraagstukken complexer. Al jaren geleden is voor de raadsvergaderingen overgegaan op het stellen van grenzen aan de spreektijden. Sinds ruim een jaar is dat ook zo in de commissies: 11 minuten spreektijd per fractie, 40 minuten voor het college om vragen te beantwoorden en 15 minuten debat. Vooral bij volle agenda’s met zware onderwerpen is dat krap. Telkens roepen de voorzitters op om toch vooral op de tijd te letten.

UITEENLOPEND Inmiddels wordt in het raadhuis op verbeteringen gestudeerd. Wat dit gaat opleveren is nog onduidelijk. Raadsleden hebben er sterk uiteenlopende ideeën over. Zo speelde VVD-fractieleider Kees Noomen onlangs met het idee de spreektijd naar rato van fractiegrootte te verdelen: grote fracties de meeste spreektijd, kleine fracties minder. “Dit idee is onder interim-burgemeester Bas Eenhoorn al naar voren gekomen,” zegt Noomen. “Momenteel hebben alle fracties, groot en klein, evenveel spreektijd. Dat vond Bas Eenhoorn meer dan coulant. Hij had ervaring in gemeenten waar kleine fracties minder spreektijd hebben. Dat werkte volgens hem uitstekend.” Noomen heeft geen precieze verdeling in gedachten. “Je kunt denken aan bandbreedtes: voor fracties met een tot drie zetels een bepaalde tijd, bij vier tot zes zetels langer en voor de grotere fracties nog weer langer. Misschien is het een idee om in te voeren na de verkiezingen volgend jaar.”

VVD-fractievoorzitter Kees Noomen - René de Leeuw

SLECHT Andere raadsleden voelen er niet veel voor. Ruud Kootker (BBA) noemt het ‘een heel slecht plan’: “Dit is puur VVD-machtsdenken. Als het aan BBA ligt, dan schaffen we de spreektijden juist weer helemaal af. Want je ziet steeds dat fracties te weinig tijd hebben om hun punt te maken. Ik ben het wel met Kees Noomen eens dat het vergaderen gedisciplineerder moet. Als iemand zich niet beperkt tot het onderwerp, dan moet de voorzitter ingrijpen. Misschien is ook een idee het aantal vergaderrondes uit te breiden. En de commissies op de schop nemen. Er zijn er nu drie. Dat kunnen er wellicht meer worden, met een andere verdeling van onderwerpen.”
Kootker merkt op dat het voor fracties vaak een puzzel is de spreektijd te verdelen: “Je wilt voorkomen dat één raadslid teveel tijd gebruikt en er dan voor anderen later geen tijd over is.”

Ruud Kootker (Foto: René de Leeuw)

WAARDEVOL Pier Rienks (CDA) vindt het waardevol dat in Amstelveen alle fracties evenveel spreektijd krijgen. “Ik zou het heel erg vinden als dat verandert,” zegt hij. “Overigens gebruikt juist de VVD als coalitiepartij vaak nog niet de helft van de spreektijd. Bijna alle andere fracties kampen wel met te weinig tijd. Oppositiefracties hebben een enorme informatieachterstand en stellen daarom veel meer vragen dan coalitiepartijen als de VVD. Het helpt dan niet als je voor kleine fracties de spreektijd beperkt.”
Rienks wil wel aanpassingen: “Mijn voorstel is om, wanneer vier of vijf fracties door hun tijd heen zijn en er nog grote agendapunten komen, een tweede vergadering uit te schrijven. Zo voorkom je het afraffelen van onderwerpen.”

Pier Rienks. (Foto: René de Leeuw)

OM ZEEP Bert de Pijper van de ChristenUnie kan zich toch wel iets voorstellen bij het idee van Noomen. “De VVD heeft tien zetels, wij één. Maar het moet niet zo zijn dat wij maar één tiende van de spreektijd van de VVD over houden, want dan help je de democratie om zeep. Als wij 75 procent van de spreektijd van de VVD krijgen, dan zou ik mij daar nog wel in kunnen vinden.” Net als andere raadsleden signaleert De Pijper weeffouten in het huidige vergadersysteem, zoals de regel dat na de voorbereiding in de commissies de raad alleen nog over moties en amendementen mag spreken. “Niet alles leent zich voor een motie,” zegt hij. “Maar als je in de raad iets wilt bespreken buiten moties om, dan kan dat niet. Het gevolg is een regen aan zinloze moties om iets in de raad toch aan de orde te krijgen.”

Bert de Pijper - René de Leeuw

CHANTAGE “Wat Kees Noomen wil met de spreektijd, moet geen chantage worden,” vindt Martin Kortekaas (GroenLinks). “Zo van: als jullie niet naar ons luisteren, dan beperken wij jullie spreektijd. Dat moedigt het debat niet aan.” Hij ziet de huidige spreektijdregeling ook als een belemmering voor debat. “Iedereen zit nu op de klok te kijken. Dat is het ook niet helemaal.”
Oplossingen ziet Kortekaas net als Kootker in meer vergaderrondes. “Vooral in juni en december hopen veel onderwerpen zich op vanwege vakanties en de jaarwisseling. Je zou dan een extra ronde vergaderingen kunnen doen. Verder behoeft niet elk onderwerp evenveel spreektijd. Je kunt experimenteren met spreektijd per onderwerp in plaats van voor de hele vergadering. Ook voor de rondvraag, waarbij vaak tijdnood optreedt, zou je apart spreektijd kunnen reserveren. Verder zou je de commissiestructuur kunnen loslaten en in plaats daarvan over belangrijke onderwerpen bijeenkomsten houden met wethouders, raadsleden, deskundigen en vertegenwoordigers van inwoners. Die laatsten kunnen nu wel inspreken in commissies, maar vaak gebeurt daar verder weinig mee, waardoor ze het gevoel krijgen dat er niet echt naar ze wordt geluisterd.”

Martin Kortekaas - René de Leeuw

SOLIDARITEIT Esther Veenboer (PvdA) wijst ook het idee van Noomen af. “Het is juist fijn dat we allemaal evenveel spreektijd hebben. Ik beschouw gelijke spreektijden als een stuk solidariteit.” Veenboer stelt als mogelijke oplossing van de problemen het vooraf uitsplitsen van dossiers waar je als raad wel en niet uitgebreid aandacht aan besteedt: “Een kwestie van prioriteren dus. De raad behoort op hoofdlijnen te besluiten, kaders te stellen. We kunnen niet alles tot in detail behandelen.”
“Overigens moet je ook weer niet te snel willen veranderen. Vergadercultuur lijkt op een mammoettanker, die verander je niet zomaar van koers. Zo wordt er meer debat verwacht tussen raadsleden onderling, maar zie je in de raad nog steeds vooral een vraag-en-antwoord-spel tussen raad en college. Iets nieuws moet wennen.”
Ze stelt een heel fundamentele vraag die Amstelveen niet kan beantwoorden: “Blijft het huidige systeem van gemeenteraden wel werkbaar? Gemeenten hebben er door decentralisaties veel taken bij gekregen. Denk aan de jeugdzorg en binnenkort de omgevingswet. Dat verzwaart het raadswerk enorm. Raadsleden doen dit gewoonlijk naast hun gewone baan. Je kunt je afvragen of dat op den duur is vol te houden.”

Esther Veenboer - René de leeuw

PLANNING Wat vindt burgemeester Tjapko Poppens als voorzitter van de raad van de problemen? Ook hij ziet dat onderwerpen niet altijd de aandacht krijgen die ze verdienen. “Dat heeft vooral met planning te maken,” zegt hij. “Sommige vergaderingen zijn overvol, andere bieden nog ruimte. Andere gemeenten hebben vaak meer vergaderingen per jaar. Daarnaast vind ik dat de raad prioriteiten moet durven stellen. Je kunt niet alles uitgebreid behandelen.”
Poppens merkt op dat spreektijdgebrek meer speelt in de commissies dan in de raad. “Uit evaluatie is een voorstel gekomen voor spreektijd per agendapunt, opdat onderwerpen die dat verdienen de volle aandacht krijgen. De focus ligt nu wel erg op de spreektijd. Met een betere planning en prioriteiten stellen moet spreektijd meer een hulpmiddel worden, geen doel op zichzelf. Verder kunnen voorzitters scherper zijn op bijvoorbeeld het onnodig herhalen van betogen. En het zou goed zijn als de raad zelf inwoners uitnodigt om aan debatten deel te nemen. Mede door corona en het niet kunnen houden van fysieke bijeenkomsten komt dit nog niet uit de verf, maar daarover zijn we in gesprek.”

Burgemeester Tjapko Poppens. - Anko Stoffels

CORONA Een deel van de problemen wijt Poppens aan het door corona noodgedwongen digitaal vergaderen, wat nogal omslachtig is. “Ik verwacht dat die vergaderingen vanaf deze maand minder lang duren dankzij de komst van een stem-app. Bij digitaal vergaderen moeten we vaak hoofdelijk stemmen, wat veel tijd kost. Met die app gaat dat veel sneller.”
Poppens ziet het als voorzitter van de raad niet als zíjn taak om de oplossingen te kiezen. “Ik bevorder het gesprek over hoe we knelpunten kunnen oplossen. Er is nu een evaluatierapport met 21 aanbevelingen. Het is aan de raad om concrete keuzes te maken. Dat gebeurt de komende maanden.”


René de Leeuw