‘Lek gemeente gaat om meer dan technisch foutje’

AMSTELVEEN “Een bizarre ontknoping.” Dat zegt Amstelvener Ronald Vecht over zijn maandenlange strijd tegen de gemeente om een geheim document, de financiële bijlage van het bouwproject Alleman Kwartier, openbaar te krijgen. De gemeente weigert dat en Vecht beraadde zich al op verdere juridische stappen. Vorige week bleek hij het stuk al bijna een week in bezit te hebben, gedownload van de gemeentesite en niet wetend dat de achter zwarte vlakken verborgen geheime informatie gemakkelijk zichtbaar te maken is. Toen hij dat eenmaal wist, was het tevoorschijn halen ervan een koud kunstje.

Ronald Vecht is jurist en vanuit professionele interesse volgt hij nauwgezet het functioneren van overheden bij hun besluitvorming, waarbij hij gebruik maakt van de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB), waar burgers een beroep op kunnen doen om ten onrechte geheim gehouden documenten alsnog openbaar te krijgen. “Burgers moeten er op kunnen vertrouwen dat overheden wetten en regels zorgvuldig naleven,” zegt hij. “En als er iets fout gaat, dan moet dat op een goede manier worden rechtgezet, daar is niets mis mee. Ik heb eerder WOB-beroepen gedaan: recent in verband met de terugkeer van Formule 1 races op het Circuit van Zandvoort, en ook na de veelbesproken Black Lives Matter demonstratie op De Dam in Amsterdam op 1 juni, waar veel meer mensen bijeen waren dan volgens de coronaregels mocht. Ik volg hoe overheden zulke zaken formeel aanpakken. Het project Alleman Kwartier triggerde mij in het bijzonder, omdat ik daar toevallig vlakbij woon en het opvallend vind hoe de gemeente tot besluitvorming komt en omgaat met de weerstand uit de buurt.”

WIJKCENTRUM Het project Alleman Kwartier draait om de bouw van een nieuw wijkcentrum, een medisch centrum annex apotheek en 146 woningen in het hart van de wijk Bankras-Kostverloren. De gemeente houdt de financiële onderbouwing van het plan geheim om bij de aanbesteding niet in een nadelige onderhandelingspositie te komen tegenover aannemers en projectontwikkelaars. “Ik vind openbaarmaking nodig opdat Amstelveners en buurtbewoners een goed totaalbeeld van het plan kunnen krijgen,” zegt Vecht. “De financiën zijn van invloed op de soorten en aantallen woningen die er gebouwd worden en daarmee op de omvang en bouwhoogte.” Vecht opereert los van de stichting Allemansbelang, waarin wijkbewoners zich verenigd hebben in de strijd om de plannen, die zij veel te grootschalig vinden, een maatje kleiner te krijgen.

KORT DAG Rond de gewraakte bijlage speelt meer dan een technisch foutje bij het online zetten alleen. Vecht: “In het voorjaar ging het al fout, omdat college en raad tot geheimhouding besloten op basis van een verkeerd artikel uit de Gemeentewet, artikel 55. Dat moet zijn artikel 25. Bovendien moet de raad in de eerste raadsvergadering volgend op het collegebesluit hierover stemmen. Die eerste vergadering was al de volgende dag, maar de raad stemde pas in de vergadering daarna, ruim een maand later. Nu stelt de Commissie voor de Bezwaarschriften daar tegenover dat er met artikel 55 slechts sprake was van een schrijffout en over het stemmen in de raad dat het wel erg kort dag was om daar een dag na het collegebesluit al over te beslissen, maar de wet is onverbiddelijk. Als de raad pas in een latere vergadering stemt, dan vervalt de geheimhouding. En daar kan het college gemakkelijk rekening mee houden bij het kiezen van het tijdstip waarop het zo’n geheimhoudingsbesluit neemt.”

VERRASSEND Vecht komt met nog een verrassende kijk op de situatie: “Geredeneerd vanuit de visie van het college had die het stuk helemaal niet online mogen zetten. College en raad hebben eerder het gehele stuk geheim verklaard. De bezwaarschriftencommissie heeft uitgesproken dat sommige gedeelten toch openbaar moeten worden, maar daar moet de raad nog over beslissen. Nu was de informatie in de witte gedeelten in feite al lang bekend, maar formeel klopt het niet.” Het lijkt juridische haarkloverij, maar Vecht wijst erop dat de gemeente van de burger verwacht dat die ook alles netjes volgens de regels doet.

PROFESSIONEEL Vecht betwijfelt overigens of het werkelijk zo nadelig is voor de gemeente als iedereen de financiële onderbouwing kan zien. “Contractonderhandelingen worden gevoerd door professionele mensen aan beide kanten van de tafel. Die mensen weten allemaal hoe het staat met zaken als grondprijzen. Je kunt je dus afvragen of de gemeente niet teveel informatie geheim houdt. Dat gebeurt vaker. Afgelopen week heeft de Amsterdamse Rekenkamer een rapport gepubliceerd, waaruit blijkt dat het college in de hoofdstad veel meer informatie geheim houdt dan noodzakelijk is.”

APPLAUSMACHINE Vecht maakt zich zorgen over hoe besluitvorming in raden in het algemeen plaatsvindt: “Gemeenten mogen alleen tot geheimhouding overgaan als dit echt nodig is. Daarom moet over ieder geheim te houden document apart worden besloten en moet dit goed worden onderbouwd. De Amstelveense raad gaat hier veel te gemakzuchtig mee om. In de discussie over het Alleman Kwartier heeft de raad er helemaal niet over gesproken en geen enkele vraag gesteld. Het ging alleen over zaken als parkeren, aantal woningen en bouwhoogte. De raad heeft ook niet nagegaan of het college de juiste procedure volgde en als applausmachine klakkeloos tot geheimhouding besloten.”

INGRIJPEN Omdat geheimhouding van de bijlage volgens Vecht bestuurlijk en juridisch niet meer te verdedigen is, meent hij dat burgemeester Tjapko Poppens moet ingrijpen. “Volgens de wet valt over geheimhouding niet te marchanderen. Daarmee is het een zaak geworden van openbare orde. Ik heb burgemeester Poppens daarom meermalen gevraagd het stuk alsnog openbaar te maken. Dat heeft hij niet gedaan. Ik heb zelfs geen antwoord gekregen op mijn brieven, wat ik op z’n minst onbeleefd vind.”

MALLOTIG Vecht belooft prudent om te gaan met de geheime informatie. Maar hij blijft erbij dat de gemeente de geheimhouding alsnog formeel moet schrappen: “Als de gemeente dat niet doet, dan zet ik mijn strijd voort, bij de bestuursrechter en desnoods de Raad van State. Want per ongeluk lekken is niet hetzelfde als formeel openbaar maken. Dit nu nog geheim houden zou mallotig zijn. Voor de gemeente is verdere strijd een doodlopende weg, gezien de opeenstapeling van de gemaakte bestuurlijke en juridische fouten. Doorgaan kost de gemeente alleen maar tijd, energie en geld dat zij wel beter kan besteden in deze crisistijd. Door de coronacrisis zijn de cijfers bovendien toch verouderd. Beter is het om het project Alleman Kwartier ‘on hold’ te zetten en serieus met de buurt in overleg te gaan om een aangepast plan te maken. Want: beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald.”

René de Leeuw

Het uitgebreide, eerder verschenen Premium artikel over het digitale lek bij de gemeente, leest u hier