Einde samenwerking kost Amstelveen en Aalsmeer vele miljoenen

AMSTELVEEN Het gedeeltelijk of geheel beëindigen van hun samenwerking gaat Amstelveen en Aalsmeer jaarlijks 2,8 tot 9,2 miljoen euro kosten, afhankelijk van het gekozen scenario. Daarnaast zijn er eenmalige kosten die uitkomen op 1,2 tot 3,0 miljoen euro. Dat blijkt uit een onderzoek (quick scan) die de gemeente Amstelveen heeft laten uitvoeren door bureau Berenschot naar wat de gevolgen zijn van het deels of volledig beëindigen van de samenwerking.

Berenschot heeft voor gedeeltelijke ontvlechting drie varianten uitgewerkt. Bij de minst ingrijpende variant gaat het om ontvlechting van circa 45 voltijds banen (fte). Bij de andere varianten gaat het om minimaal 110 fte en 140 fte. Bij volledige ontvlechting is 200 fte betrokken. Berenschot berekent de totale 'schade' over een periode van vijf jaar op pakweg 10 tot 30 miljoen euro. Bij de ontvlechting van gemeentelijke fusieorganisaties wordt die schade soms verdeeld tussen beide gemeenten naar rato van omvang. Het komt ook voor dat de uittredende gemeente een uittreedsom betaalt. In dat geval zou Aalsmeer dan aan Amstelveen een vergoeding moeten betalen.

GOEDKOOPST Zoveel mogelijk handhaven van de samenwerking met Aalsmeer is de goedkoopste oplossing. Het Amstelveense college geeft daaraan de voorkeur, omdat het de meeste ruimte biedt om de ambities van beide gemeenten te verwezenlijken en de dienstverlening aan inwoners en ondernemers ongewijzigd voort te zetten. Andere scenario's leiden, aldus het college, tot hoge kosten, ingrijpende gevolgen voor de organisatie en praktische problemen.

Het gevoel in de organisatie was dat Aalsmeer veel gehad heeft aan de samenwerking.Opvallend is de mededeling van Berenschot dat medewerkers verbaasd zijn dat Aalsmeer de samenwerking wil beëindigen. Bij ambtenaren is er wel draagvlak voor voortzetting, al kan het volgens hen op onderdelen beter. "Het gevoel in de organisatie was dat Aalsmeer veel (gehad) heeft aan de samenwerking," schrijft Berenschot. En: "Sommige medewerkers vinden het interessant om voor twee gemeenten tegelijk te werken." Het gekibbel tussen beide gemeenten leidt er intussen wel toe dat "voor een deel van de medewerkers geldt dat de motivatie om zich volop voor Aalsmeer in te zetten is aangetast." De eigenlijke problemen spelen vooral op het bestuurlijke vlak.

COMPLEX Formeel wordt voor ontvlechting als datum 1 januari 2022 aangehouden. In de praktijk moet volgens Berenschot gedeeltelijke ontvlechting in een jaar te realiseren zijn. Volledige ontvlechting zou half 2021 praktisch kunnen zijn uitgewerkt. Ontvlechting is complex, omdat veel medewerkers taken uitvoeren voor beide gemeenten. Een uitdaging is te voorkomen dat bij de huidige moeilijke arbeidsmarkt vooral getalenteerd, moeilijk te vervangen personeel op zoek gaat naar een andere baan. Hoe langer de ontvlechting duurt, hoe groter die kans is. Dat geldt ook voor het ziekteverzuim.

Het ontvlechtingsproces zelf – geheel of gedeeltelijk – vergt veel aandacht, vooral van het management. Er is minder tijd voor andere zaken. Gemeentelijke plannen moeten (tijdelijk) de ijskast in en intussen moeten nieuwe wetten, waaronder de belangrijke Omgevingswet, worden ingevoerd. Medewerkers moeten bovendien wennen aan een nieuwe situatie. Amstelveen wil toe naar een nieuwe samenwerking, waarbij Aalsmeer de rol krijgt van klant die diensten afneemt. Daarbij geldt dan wel dat beleid en uitvoering in Aalsmeer en Amstelveen niet teveel mogen verschillen. Aalsmeer staat intussen voor de taak een nieuwe organisatie te moeten optuigen, die bij volledige ontvlechting zo'n 160 tot 180 ambtenaren gaat tellen. Dat is gewoonlijk de omvang voor een gemeente met 30.000 inwoners.

REGIONAAL Het opbreken van de ambtelijke samenwerking kan intussen ook op andere gebieden van samenwerking gevolgen krijgen. Regionaal, bijvoorbeeld in Amstelland-Meerlanden verband, trekken Aalsmeer en Amstelveen vaak samen op, wat hun invloed versterkt. In sommige verbanden hebben zij zelfs samen een meerderheid. Dat voordeel verdwijnt als de beide gemeenten eigenstandiger gaan optreden in de regio. Berenschot verwacht dat zij na ontvlechting vaker uiteenlopende standpunten gaan innemen, waardoor hun invloed als 'blok' vermindert.

Tenslotte is het volgens Berenschot voor de komende afbouw van de huidige samenwerking en het opbouwen van een nieuwe samenwerkingsvorm cruciaal dat de onderlinge verhoudingen verbeteren en het vertrouwen terugkeert.

Het rapport van Berenschot is op woensdag 11 december onderdeel van de bespreking in de gemeenteraad van hoe het verder moet met de samenwerking tussen Amstelveen en Aalsmeer.