Column IVN: Zaad van ver

AMSTELVEEN Overal waar ik kijk zie ik opeens Jacarandas, the Miss Universe onder de bomen. Nu zit ík, en niet de koekoek, aan de Costa del Sol om even op adem te komen en de bomen hier zijn behangen met de meest fantastische peulen, de een nog groter en vreemdsoortiger dan de ander. 

De eerste peul die sneuvelde onder mijn handen was die van de Jacaranda, familie van de Paulownaboom, die wél in Amstelveen groeit en ook herkenbaar is aan haar grote en harde peulen (en haar sprookjesachtige, paarse trompetbloemen). De zaadjes in de Jacarandapeul leken als twee druppels water op die van de Paulownaboom. Pure Entdeckersfreude! Ooit Miss-Oostelijke-uitlopers-van-de-Andes, is Jacaranda mimosifolia (‘met blaadjes als van de Mimosa’) nu een populaire parkboom in Spanje, China, Zuid-Afrika en vooral Australië met zelfs een Down Under versie van ‘O Denneboom’. 

Als je vandaag de dag wil weten welke plek een organisme in het grote evolutieverhaal inneemt, kan je haar hele genoom aflezen - al het erfelijke materiaal dat in haar genen ligt opgeslagen, maar omdat je moeilijk een laboratorium achter je aan kan slepen tijdens een botanisch uitstapje, ben je nog steeds (en gelukkig) aangewezen op uiterlijke kenmerken: de bladeren, de stengels, de bloemen, de zaden en de vruchten, de geur, de smaak, de plek waar de plant groeit (biotoop), het tijdstip waarop ze bloeit (of juist niet), met welke andere plantensoorten ze samenleeft en sommige zichtbare voorwaarden, waaronder ze het best gedijt (habitat). En afhankelijk van het seizoen zijn sommige kenmerken makkelijker te onderscheiden. Van het voorjaar tot aan de herfst bloeien planten en zetten ze zaad, en in de winter hebben veel planten nog zichtbare zaden, zoals de berenklauw of de distels langs de kant van de weg of is – zoals bij bomen – duidelijk zichtbaar hoe ze gebouwd zijn (habitus). Soms zijn de zaadjes niet zichtbaar maar wel aanwezig, getuige de vele vinken, mezen en putters die op elzenkatjes af komen. De zaadjes van de Jacaranda zijn gevleugeld en als de dikke peul opengebarsten is, vliegen ze de wijde wereld in, net als de zaadpluisjes van de distel, als die tenminste niet door puttertjes worden opgegeten.

Uiteindelijk ben ik natuurlijk nieuwsgierig naar wat hier aan inheemse planten groeit. Het Iberische schiereiland (Spanje onder anderen) waar ik nu ben, wordt door de Pyreneeën gescheiden van de rest van Europa en hier hebben zich dan ook plantensoorten ontwikkeld, die typisch voor deze regio zijn. Vogels zijn over het algemeen wat mobieler en als ze hier voorkomen, dan vaak ook elders in het Middellandse Zee. Ik denk dat ‘Spaanse’ puttertjes hun snavel niet optrekken voor het eten van gevleugelde zaadjes van een exotische boom als de Jacaranda, maar ik heb het ze niet kunnen vragen. Adios!

Tekst: Aleid Offerhaus, foto: Diana Erkelens